مقدمات نمونه گیری

مقدمه

یکی از مطالب بسیار مهم در روش تحقیق بحث نمونه گیری (Sampling) است. چون حجم اکثر جامعه ها بزرگ است، امکان انجام محاسبه های آماری بر اساس کل اعضای جامعه در عمل غیر ممکن است. برای مثال، اگر بخواهیم نگرش کلیه بزرگسالان کانادایی را نسبت به مهاجران مورد مطالعه قرار دهیم، بدیهی است که اندازه گیری نگرش تمام بزرگسالان کانادایی و محاسبه شاخصهای آماری بر اساس بررسی کل، نیاز به هزینه هنگفت و زمان بسیار طولانی دارد.

محاسبه پارامترهای آماری در یک جامعه نامحدود غیر ممکن است. در چنین شرایطی، پژوهشگر اقدام به انتخاب نمونه می کند.

پس، ابتدا تعریف درستی از جامعه را با هم بررسی کنیم.

جامعه (population) گروهی از افراد اشیاء و یا حوادث هستند که در یک یا چند صفت مشترک مورد توجه محقق قرار می‌گیرند. در پژوهش، مفهوم جامعه به کلیه افرادی اطلاق می­شود که عمل تعمیم ­پذیری در‌مورد آن‌ها صورت می­گیرد، ماهیت پژوهش تعیین کننده جامعه است.

برای انجام یک تحقیق، پژوهشگر باید جامعه را دقیق و روشن تعریف کند تا براساس آن بتوان نمونه مطلوب و مناسب را انتخاب کرد.

جامعه می­تواند محدود (finite) یا نامحدود (infinite) باشد. جوامع محدود به جوامعی گفته می­شود که حدود و تعداد عناصر آن کاملاً مشخص باشد. کودکانی که در شهر مشهد به مدرسه می­روند یا زندانیان زندان قصر، از جوامع محدود هستند. اعضای این جوامع را می­توان به‌صورت منطقی شمارش کرد و فهرست مشخصی دارند. در مقابل اگر عناصر یک جامعه مشخص نباشد، آن جامعه نامحدود تلقی می­گردد. مثلا، پرتاب­های یک تاس، پشه های یک منطقه و یا ماهیان دریا از جوامع نامحدود هستند.

تعریف نمونه (sample): به گروه کوچکی از جامعه اطلاق می­شود که معرف کامل جامعه است. محقق براساس تحقیقاتی که روی نمونه انجام می­دهد باید مطمئن باشد آن اطلاعات به‌دست آمده را می­تواند به جامعه ­ای که نمونه از آن انتخاب شده تعمیم دهد.

نکته: توانایی تعمیم از نمونه به جامعه، روایی بیرونی برای تحقیق ایجاد می شود.

نکته: ضروری است بین ویژگی­های نمونه و جامعه­ای که نمونه از آن انتخاب شده است، شباهت تقریباً کاملی وجود داشته باشد.

نکته: نمونه باید تا حد ممکن معرف جامعه باشد (مشت نمونه خروار باشد!). منظور از شرط معرف بودن اینستکه صفات جامعه با نمونه متناسب باشد و بتوان نتایج حاصل را به کل جامعه تعمیم داد.

نمونه­ گیری: نمونه­ گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد، حوادث و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به‌عنوان نماینده آن جامعه.

سئوال: چرا باید از جامعه آماری نمونه برداری کنیم؟

1) عدم امکان اجرای پژوهش برای جامعه آماری

2) صرفه جویی در زمان، نیروی انسانی و هزینه

3) پیشگیری از آسیب های احتمالی

4) کنترل بیشتر

ممکن است اینجا این سئوال مطرح شود که نمونه برداری چگونه باعث کنترل بیشتر می شود؟ با یک مثال به این پرسش پاسخ می دهیم. فرض کنید می خواهیم اثربخشی روش درمان CBT را بر افسردگی کودکان مورد بررسی قرار دهیم. اگر این روش را در جامعه انجام دهیم، تعداد متغیرهای مزاحم آنقدر زیاد هستند که عملا کنترل و ثابت نگاه داشتن این متغیرها امکانپذیر نخواهد بود. به همین دلیل نمونه برداری انجام می دهیم و از طریق کنترل متغیرهای موجود روی نمونه، اطمینان حاصل می کنیم، متغیر وابسته فقط تحت کنترل متغیر یا متغیرهای وابسته بوده است و لذا روایی درونی را افزایش می دهیم.

واحد نمونه برداری: به مجموعه ­های ناهمپوش عناصر جامعه، واحد نمونه برداری گفته می­شود. واحد نمونه­ برداری در اغلب موقعیت­ های آزمایشی یک فرد یا یک چیز است.

نکته: برای تشخیص واحد نمونه گیری باید به این نکته توجه کنیم که تعمیم نتایج چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر نتایج را به افراد تعمیم دهیم، واحد نمونه گیری فرد است و اگر نتایج را به خانوارها تعمیم دهیم، واحد نمونه گیری خانوار است.

چارچوب نمونه‌برداری: به فهرست یا صورت اساسی واحدهای نمونه­ برداری چارچوب نمونه­ برداری گفته می­شود.

نکته: حجم نمونه ـ تعداد کل عناصر موجود در نمونه است.

نکته: برای نمونه گیری باید فهرست افراد و یا اشیاء جامعه مشخص باشد.

نکته: اگر فهرست افراد (چارچوب نمونه گیری) مشخص باشد، از افراد نمونه برداری می کنیم، در غیر اینصورت از گروه نمونه برداری می کنیم.

داده های لازم برای پژوهش از دو روش قابل جمع آوری است:

1) سرشماری: جمع آوری داده ها با شمارش همه افراد جامعه

2) نمونه گیری: انتخاب تعدادی از افراد جامعه

نکته: اولین و مهمترین قدم در نمونه گیری، تعیین و تعریف جامعه است (چرا؟)

دلیل این اهمیت تعمیم نتایج نمونه به جامعه است. تعریف جامعه باید جامع و مانع باشد. یعنی ضمن آنکه تمام افراد جامعه را شامل می شود، فردی هم خارج از جامعه در آن نباشد.

سئوال: اندازه نمونه به چه عواملی بستگی دارد؟

اندازه نمونه به عوامل زیر بستگی دارد:

1) ماهیت پژوهش

2) ابزارهای اندازه گیری به کار رفته

3) ویژگی جامعه مورد نظر

تست: اولین قدم در نمونه گیری عبارتست از:

1) تعیین حجم نمونه                               2) انتخاب روش نمونه گیری

3) تعیین حجم زیرگروهها                        4) تعیین و تعریف جامعه

پاسخ. گزینه (4) صحیح است.